جاسک
بندر جاسک در استان هرمزگان و بر کرانه دریای عمان قرار دارد، شهری ساحلی استراتژیک که نقش محوری در مسیر ترانزیتی و صادرات انرژی ایران ایفا می‌کند. این بندر با بهره‌برداری از خط لوله گوره–جاسک، ترمینال نفتی و زیرساخت‌های حملونقل میتواند صادرات نفت را خارج از تنگه هرمز انجام دهد
مشکلات و چالش ها تا به امروز
تحریم‌ها و سرمایه‌گذاری خارجی محدود
تحریم‌های بین‌المللی و دشواری‌های حقوقی/مالی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی جهت توسعه زیرساخت‌های نفتی و صادراتی را مختل کرده است
اقتصاد ناپایدار خط لوله – صادرات
بهره‌برداری اقتصادی از ترمینال هنوز محدود است؛ حمل نفت بیش از ۱٬۰۰۰ کیلومتر از میادین نفتی تا جاسک هزینه‌بر است و زیرساخت‌ها هنوز ظرفیت کامل صادرات را ندارند
زیرساخت حملونقل ناقص
راه‌آهن و شبکه جاده‌ای شرق-غرب و شمال-جنوب هنوز تکمیل نشده‌اند. بدون اتصال ریلی قابل‌اتکا به بازارهای داخلی و منطقه‌ای، ترانزیت توانمندی لازم را ندارد
کندی توسعه نظامی و امنیتی
پایگاه نیروی دریایی جاسک با وجود اهمیت استراتژیک، پیشرفت کندی داشته و امکانات تکمیلی آن هنوز تکمیل نیست
محدودیت‌های زیست‌محیطی و منابع آب
خشکسالی، تهدید محیط زیستی تالاب‌ها و جنگل‌های مانگرو و مدیریت منابع آب منطقه، برای توسعه پایدار مهم است؛ اما تاکنون راهبردی جدی در این زمینه تدوین نشده است.
فرصت‌ها و ظرفیت‌های توسعه
امنیت انرژی و کاهش وابستگی به تنگه هرمز
ترمینال جاسک و خط لوله گوره–جاسک، راهبردی حیاتی برای صادرات نفت خارج از تنگه هرمز فراهم کرده و ایران را از نقطه‌ضعف امنیتی خارج می‌سازد
پتانسیل همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
همکاری با کشورهای خارجی آسیایی و غربی در سواحل مکران، طرح منطقه آزاد و مشارکت با هند و کشورهای آسیای مرکزی زمینه جذب سرمایه و فناوری بهتر را فراهم می‌کند
مسیر ترانزیت داخلی و منطقه‌ای
اتصال بندر جاسک به محورهای ریلی کشور علی الخصوص اتصال به خط ریلی حاشیه خلیج فارس از یک سو و اتصال به چابهار از سوی دیگر میتواند آن را تبدیل به هاب ترانزیتی مقاصد آسیای میانه و جنوب شرق آسیا کند
تنوع اقتصادی و توسعه صادرات غیرنفتی
با ایجاد زیرساخت‌های ترانزیت کالا، سردخانه‌ها و صنعت شیلات، بندر جاسک ظرفیت تجارت غیرنفتی را افزایش می‌دهد. احتمالات استفاده از حملونقل کالاهای کشاورزی و صنعتی قابل توجه است. علی الخصوص در صورت اتصال به استان کرمان که پتانسیل صادرات غیرنفتی بسیار بالایی دارد میتوان جایک را به بندر صادراتی محصولات استان کرمان تبدیل کرد.
نقش ژئوپلیتیک و اهرم منطقه‌ای
جاسک به‌دلیل موقعیتش به‌عنوان یک نقطه استراتژیک برای ایران ایفای نقش می‌کند؛ قابلیت کنترل تنگه هرمز و بازیگری در سیاست منطقه‌ای را تقویت می‌کند.
برنامه توسعه ۱۰ ساله برای بندر جاسک پس از ایجاد حاکمیت ملی در ایران
تقویت زیرساخت انرژی و صادرات پایدار
- تکمیل خط لوله گوره–جاسک (~1,100 کیلومتر) با هدف ظرفیت طراحی یک میلیون بشکه نفت خام در روز. همین‌طور بهره‌برداری از مخازن ذخیره‌سازی فعلی ۱۰ میلیون بشکه و امکان ارتقای آن تا ۳۰ میلیون بشکه
- راه‌اندازی رسمی ترمینال صادرات نفت با بهره‌گیری کامل از ظرفیت طراحی و تضمین صادرات نفت بدون وابستگی به تنگه هرمز
توسعه حملونقل چندوجهی (مالی، ریلی، دریایی)
- احداث و توسعه از بندرعباس به جاسک و سپس چابهار و گواتر ؛ اتصال تجاری ایران ب پاکستان و آسیای میانه از طریق راه‌آهن یک ضرورت است. از سوی دیگر اتصال ترانزیتی ابتدا با بهبود مسیر مستقیم اتوبانی به جیرفت ، بم و کرمان در میان مدت اتصال ریلی به استان کرمان و شهرهای مهم آن از طریق بندرعباس و
- ارتقاء ظرفیت بندری برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ ترانزیتی و راه‌اندازی ترمینال کانتینری، اسکله چندمنظوره و تجهیزات لجستیک مدرن
شکل‌دهی منطقه آزاد و جذب سرمایه‌گذاری
- راه‌اندازی منطقه آزاد اقتصادی در جاسک با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه صنایع وابسته (پتروشیمی، پالایش، صنایع فولاد)، و تسهیل تجارت غیرنفتی.
- بهره‌گیری از امتیازات قانونی منطقه مکران و همکاری با چین، هند و دیگر شریکان منطقه‌ای در قالب قرارداد مشارکتی توسعه بنادر
ارتقای امنیت و حضور استراتژیک ملی
- تقویت پایگاه نیروی دریایی منطقه دوم جاسک با تسلیحات، تجهیزات دریایی، و نیروی انسانی آموزش‌دیده برای نظارت بر مسیرهای اقیانوسی و اطمینان از امنیت گذر نفت و کالا
- توسعه زیرساخت امنیتی و لجستیکی بندر برای پاسخ سریع به تهدیدات منطقه‌ای و انتقال ناوگان پشتیبانی مؤثر.
توسعه پایدار اجتماعی و محیط زیستی
- اجرای جامع طرح آب‌شیرین‌کنی، مدیریت منابع آبی و جلوگیری از خشکسالی، همراه با محرک‌سازی کشاورزی پایدار در منطقه
- حفاظت از تالاب‌ها، جنگل‌های مانگرو و اکوسیستم‌های ساحلی به‌عنوان زیرساخت حیاتی پیشگیری از فرسایش و نزاع‌های زیست‌محیطی.
- توسعه فعالیت‌های شیلاتی، پرورش میگو، گردشگری ساحلی، و اشتغال‌زایی محلی برای ارتقای کیفیت زندگی ساکنان منطقه
چشم انداز 10 ساله جاسک تحت حاکمیت ملی در ایران
در افقی پس از اجرای کامل برنامه ده‌ساله توسعه جاسک در ساختار حاکمیت ملی «ایران آزاد»، چشم‌اندازی جامع از تحول این بندر و نقش آن در سیاست، اقتصاد و امنیت کشور ترسیم می‌شود. بندر جاسک که بر روی یک دماغه قرار دارد و از سه‌طرف با آب‌های دریای عمان احاطه شده، با تبدیل شدن به ترمینال نفتی مستقل، مسیر صادرات را از وابستگی به تنگه هرمز خارج می‌سازد و با توسعه زیرساخت‌های حملونقل ریلی، جاده‌ای و بندری، به هاب ترانزیتی ملی و بین‌المللی بدل خواهد شد. این روند نه‌تنها امنیت انرژی ایران را تضمین می‌کند، بلکه زمینه‌ساز شکوفایی اقتصادی، تنوع صادرات و تقویت حضور ایران در کریدورهای منطقه‌ای می‌شود.
خط لوله گوره–جاسک، با ظرفیت تخمینی انتقال یک میلیون بشکه نفت خام در روز، امکان صادرات مستمر را بدون گذر از تنگه هرمز فراهم می‌سازد؛ این رخداد هم استقلال عملیاتی تجارت انرژی را تضمین می‌کند و هم ایران را در برابر تهدیدهای نظامی و اقتصادی بی‌نیاز می‌سازد. در کنار آن، توسعه ترمینال‌های نفتی با ظرفیت ذخیره اولیه بالغ بر پنج میلیون بشکه، به نقطه قوتی تبدیل می‌شود که از ظرفیت کامل طراحی خود پشتیبانی می‌کند. بنابراین، ایران به محلی با حق تصمیم‌گیری مستقل در عرصه انرژی و گاز تبدیل خواهد شد.
در بعد ترانزیت، ایجاد شبکه‌های ریلی و جاده‌ای که بندر جاسک را به سراسر کشور و همچنین کشورهای آسیای میانه و آسیای جنوبی متصل می‌کند، فرصت بی‌سابقه‌ای برای تبدیل شدن به هاب ترانزیتی فراهم می‌آورد. با تکمیل این شبکه‌ها، جاسک میتواند نقش محوری در مسیرهای حملونقل کالا میان قاره‌ها داشته باشد. همچنین با تجهیز بندر به اسکله‌های مدرن، ترمینال کانتینری و امکانات لجستیکی، حجم صادرات غیرنفتی به‌طرز چشم‌گیری افزایش خواهد یافت.
تحول اقتصادی بندر جاسک با تأسیس منطقه آزاد اقتصادی محقق می‌شود؛ ایجاد صنایع انرژی‌محور، پتروشیمی، شیلات و کشتی‌سازی به همراه بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری خارجی، به‌ویژه در قالب همکاری با چین و هند از یکشو و همکاری با کشورهای غربی و صادرات به تمامی این کشورها از سوی دیگر، زمینه شکوفایی صادرات غیرنفتی را فراهم می‌کند. این ساختار ، باعث افزایش اشتغال منطقه‌ای، رشد جمعیتی پایدار و توسعه زیربنایی محسوس می‌شود.
از منظر امنیت استراتژیک، پس از توسعه پایگاه دریایی جاسک، این بندر به نقطه‌ای حساس برای نظارت و کنترل مسیرهای دریایی بدل می‌شود. تجهیزاتی مانند قایق‌های سریع، زیردریایی ها ، موشک‌های ساحل‌پایه و امکانات تهدیدزدایی، حضور ایران را در خلیج عمان تقویت می‌کند و امکان مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را میسر می‌سازد.
در حوزه توسعه پایدار، اجرای پروژه‌های آب‌شیرین‌کن، حفاظت از اکوسیستم‌های تالابی و جنگل مانگرو، و تقویت فعالیت‌های گردشگری ساحلی و شیلاتی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. این اقدامات باعث می‌شوند که جاسک نه‌تنها از شهری توسعه نیافته با جمهوری اسلامی به مرکزی اقتصادی مبدل شود، بلکه نمونه‌ای از توسعه هم‌زمان انسانی، زیست‌محیطی و اجتماعی شود. مشارکت محلی، فرصت‌های کسب‌وکار کوچک‌مقیاس، و ارتقای کیفیت زندگی بومیان منطقه جزئی از این فرآیند خواهد بود.
در نهایت، بندر جاسک میتواند یک دهه پس از سقوط جمهوری اسلامی و ایجاد حاکمیت ملی در ایران نمادی از استقلال انرژی، مرکز ترانزیت میان‌منطقه‌ای، شهری صنعتی و تجاری و نقطه ثقل سیاست امنیتی کشور در جنوب کشور شود. این چشم‌انداز، ایران را در مسیر تنوع صادرات، توسعه پایدار و نقش قدرتمند در جهان و منطقه قرار می‌دهد؛ شروع یک مسیر پیشرفته برای ایران مستقل و توانمند و زندگی بهتر برای مردم جاسک و هرمزگان و هزازان ایرانی دیگر که از نقاط مختلف ایران برای توسعه ایران و خدمت به میهن در این بندر زیبا مشغول به کار خواهند شد.