رامسر

آیندهٔ توسعهٔ شهر رامسر در افق ده‌سالهٔ پس از دوران جمهوری اسلامی

مقدمه

رامسر شهری ساحلی در غرب استان مازندران و در جوار دریای خزر است که دامنه‌های سرسبز البرز را به ساحل دریا پیوند می‌دهد. این شهر که به «عروس شهرهای ایران» شهرت یافته، به دلیل طبیعت کم‌نظیر (جنگل‌های هیرکانی، سواحل آرام و چشمه‌های آب‌گرم) و پیشینهٔ گردشگری طولانی خود از دورهٔ پهلوی تا کنون، یکی از مقاصد مهم توریستی کشور محسوب می‌شود. وجود بناهای تاریخی مانند هتل قدیم رامسر و کاخ مرمر و سابقهٔ میزبانی رویدادهای بین‌المللی (از جمله کنوانسیون جهانی حفاظت از تالاب‌ها در سال ۱۹۷۱ که به نام «کنوانسیون رامسر» شناخته می‌شود) بر اهمیت تاریخی و گردشگری این شهر افزوده است. با ورود به دوران جدید پس از جمهوری اسلامی و رویکردهای مدیریتی نوین، رامسر می‌تواند با تکیه بر میراث طبیعی و فرهنگی خود و بهره‌گیری از برنامه‌ریزی علمی، به الگویی برجسته برای توسعهٔ پایدار شهری در ایران تبدیل شود.

چالش‌ها و مزیت‌ها

چالش‌های رامسر: علی‌رغم شهرت گردشگری، رامسر با مشکلات و کاستی‌های متعددی دست‌به‌گریبان بوده است. تخریب طبیعت بر اثر ساخت‌وسازهای بی‌رویه در حریم ساحل و جنگل، هویت طبیعی منطقه را تهدید می‌کند و خطراتی چون رانش زمین و سیل را افزایش می‌دهد. تمرکزگرایی اداری و تصمیم‌گیری‌های متمرکز در گذشته، مدیریت شهری را از مشارکت محلی و چابکی لازم دور کرده و بعضاً فضای رانت و روابط غیرشفاف را ایجاد نموده است. آلودگی‌های زیست‌محیطی نیز معضل جدی دیگری است؛ دفع غیراصولی زباله و ورود فاضلاب به رودخانه‌ها و دریا باعث آسیب به اکوسیستم حساس خزر و جنگل‌های اطراف شده و چشم‌انداز طبیعی را مخدوش کرده است. از سوی دیگر ضعف زیرساخت‌ها به‌ویژه در حوزهٔ راه‌ها، مدیریت پسماند، شبکهٔ فاضلاب، برق‌رسانی و خدمات شهری، کیفیت زندگی شهروندان و تجربهٔ گردشگران را تحت تأثیر قرار داده و توسعهٔ پایدار را با مانع مواجه کرده است.

مزیت‌ها و ظرفیت‌ها: در مقابل، رامسر از پتانسیل‌هایی منحصربه‌فرد برخوردار است که زمینه‌ساز شکوفایی در آینده خواهند بود. طبیعت زیبا و کم‌نظیر این منطقه که طی چند کیلومتر از ساحل دریا به ارتفاعات جنگلی می‌رسد، ظرفیتی استثنایی در سطح ملی و حتی جهانی به‌شمار می‌آید. وجود جنگل‌های کهن هیرکانی، سواحل تمیز، آب‌وهوای معتدل و چشمه‌های آب‌گرم معدنی، شرایطی فراهم کرده تا رامسر به یک مقصد ممتاز برای طبیعت‌گردی، گردشگری درمانی و استراحت مبدل شود. علاوه بر طبیعت، پیشینهٔ گردشگری و مهمان‌نوازی مردم رامسر (با بیش از یک قرن سابقهٔ پذیرایی از مسافران) یک مزیت فرهنگی مهم است که اعتبار ویژه‌ای به این شهر داده است. زیرساخت‌هایی نظیر فرودگاه محلی رامسر که امکان دسترسی سریع از تهران و دیگر شهرها را فراهم می‌کند، نزدیکی نسبی به مراکز پرجمعیت کشور، و وجود بناها و جاذبه‌های گردشگری خاص (مانند تله‌کابین رامسر، روستای زیبای جواهرده، پارک‌های جنگلی و بازارچه‌های صنایع‌دستی) از دیگر ظرفیت‌هایی هستند که پایهٔ توسعهٔ آتی رامسر خواهند بود. به طور خلاصه، تلفیق طبیعت منحصر‌به‌فرد، میراث فرهنگی غنی و موقعیت ارتباطی مناسب، مزیت‌هایی هستند که می‌توانند در صورت مدیریت علمی و آزادانه، رامسر را به سکوی پرشی برای توسعهٔ پایدار بدل کنند.

برنامهٔ ده‌سالهٔ توسعه

برای بهره‌گیری از مزیت‌ها و رفع چالش‌های پیش‌ رو، یک برنامهٔ جامع ده‌ساله با رویکرد لیبرال (مشارکت‌محور و بخش‌خصوصی‌محور) و علمی (مبتنی بر مطالعات کارشناسی و پایداری) در چند محور اصلی تدوین می‌شود:

چشم‌انداز ده‌ساله

با اجرای گام‌به‌گام برنامه‌های یادشده در یک دورهٔ ده‌ساله، چشم‌انداز رامسر، شهری است که ضمن حفظ چهرهٔ سبز و زیبای خود، به الگوی عملی توسعهٔ پایدار در ایران مبدل شده است. در افق ده‌ساله، رامسر شهری خواهد بود که توسعهٔ فیزیکی آن در تعامل کامل با محیط‌زیست پیرامونی انجام گرفته؛ ساحل دریا پاکیزه و دست‌نخورده با نوار سبز عمومی، جایی برای تفرج مردم و گردشگران فراهم کرده است و ساخت‌وسازهای مخرب از آن دور مانده‌اند. دامنه‌های جنگلی البرز در اطراف شهر همچنان سبز و پرطراوت باقی مانده و حتی نسبت به ده سال پیش غنی‌تر شده‌اند، زیستگاه‌های حیات وحش حفاظت‌شده‌اند و پرندگان و گونه‌های بومی در محیطی امن زندگی می‌کنند. رامسر ۱۰ سال بعد شهری است با زیرساخت‌های مدرن و کارآمد: شبکهٔ جاده‌ای ایمن که سفر از تهران یا رشت به رامسر را سریع‌تر و آسان‌تر کرده است، فرودگاهی که پروازهای منظم داخلی و خارجی را پذیراست و گردشگرانی از گوشه و کنار جهان مستقیماً برای لذت بردن از طبیعت و فرهنگ رامسر به این شهر می‌آیند. در سطح شهر، خیابان‌های تمیز و ترافیک روان است؛ خودروهای برقی و دوچرخه‌سواران در رفت‌وآمدند و هوای شهر عاری از آلاینده‌های گذشته است. قطع برق‌های مکرر به تاریخ پیوسته و با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو، رامسر بخشی از برق خود را از خورشید و منابع پاک تأمین می‌کند. سیستم مدیریت پسماند پیشرفته، دیگر اثری از کوه‌های زباله در جنگل بر جا نگذاشته و بازیافت به یک فرهنگ عمومی بدل شده است.

از منظر اقتصادی-اجتماعی، رامسرِ آینده شهری مرفه و بانشاط است که ساکنان آن از مواهب توسعه بهره‌مندند. نرخ بیکاری کاهش یافته و به‌واسطهٔ رونق گردشگری و صنایع وابسته، فرصت‌های شغلی فراوانی ایجاد شده است؛ از راهنمایان تور گرفته تا هنرمندان صنایع‌دستی و کشاورزان محلی که محصولات‌شان را به بازار گردشگران عرضه می‌کنند. سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی به بهبود رفاه مردم انجامیده اما هویت شهر فروخته نشده است؛ برعکس، سرمایه‌ها در جهت تقویت اصالت‌های فرهنگی و طبیعی رامسر به‌کار رفته‌اند. رامسر در سال‌های پس از دوران جمهوری اسلامی، با مدیریتی دموکراتیک و شفاف اداره می‌شود؛ مردم در تصمیم‌گیری‌های شهری صدایشان شنیده می‌شود و نظارت عمومی مانع از آن است که منافع ملی و محلی فدای سود کوتاه‌مدت عده‌ای خاص گردد. این شهر اکنون یکی از مقاصد گردشگری بین‌المللی شناخته می‌شود که نام آن با طبیعت بکر، خدمات گردشگری باکیفیت و آرامش و امنیت گره خورده است. سالانه گردشگران خارجی بسیاری از کشورهای منطقه و فراتر از آن به رامسر سفر می‌کنند و در عین حال رضایت گردشگران داخلی نیز به اوج رسیده است. تقویم شهر مملو از رویدادهای فرهنگی و جشنواره‌های جذاب است که نه تنها ایام گردشگری را از فصل تابستان فراتر برده بلکه برند رامسر را به عنوان شهری فرهنگی و سبز تثبیت کرده است. در چشم‌انداز ده‌ساله، رامسر دیگر صرفاً یک شهر زیبا نیست بلکه «شهر پایدار» نام گرفته است؛ شهری که توانسته توسعهٔ اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت محیط‌زیست را به‌طرزی متوازن محقق کند. این دستاورد نه تنها زندگی بهتری برای مردم رامسر فراهم آورده بلکه الگویی الهام‌بخش برای سایر شهرهای ایران شده است تا نشان دهد با برنامه‌ریزی علمی، مدیریت آزاداندیش و مشارکت همگانی می‌توان آینده‌ای درخشان و انسانی برای شهرها متصور شد.